yılan ısırığı epidemiyolojisi ne demek?

Bölge	Tahmini (düşük)	Tahmini (yüksek)
Asya	237,379	1,184,550
Avustralasya	1,099	1,260
Karayipler	1,098	8,039
Avrupa	3,961	9,902
Latin Amerika	80,329	129,084
Kuzey Afrika / Orta Doğu	3,017	80,191
Kuzey Amerika	2,683	3,858
Okyanusya	361	4,635
Sahraaltı Afrika	90,622	419,639
Toplam:	420,549	1,841,158

Yıllık Yılan Isırığı Sayısı

Bölge	Tahmini (düşük)	Tahmini (yüksek)
Asya	15,385	57,636
Avustralasya	2	4
Karayipler	107	1,161
Avrupa	48	128
Latin Amerika	540	2,298
Kuzey Afrika / Orta Doğu	43	78
Kuzey Amerika	5	7
Okyanusya	227	516
Sahraaltı Afrika	3,529	32,117
Toplam:	19,886	93,945

Yıllık Zehirlenme Sonucu Ölüm Sayısı

Çoğu yılan ısırığı zehirli olmayan yılanlardan kaynaklanır. Dünyada kabaca 3000 yılan türü bulunur, bunların sadece %15 kadarının insanlar için tehlikeli olduğu kabul edilir.¹²³ Yılanlar Antarktika dışında bütün kıtalarda bulunur.⁴ En çeşitli ve yaygın bulunan yılan ailesi, yaklaşık 700 türü zehirli olan kırbaç yılanlarıdır (Colubridae).⁵ Bu yılanların çoğu insanlar için tehlike oluşturabilecek kadar zehir üretemez, ancak familyanın en az beş cinsi (Dispholidus, Thelotornis, Rhabdophis, Philodryas ve Tachymenis) insan ölümlerine sebep olmuştur.⁶

Dünyanın çoğu yerinde yılan ısırığının rapor edilme zorunluluğu yoktur,⁷ ve yılan ısırıkları genellikle bildirilmez. Bu sebeple hiçbir zaman uluslararası seviyede yılan ısırıklarının sıklığıyla ilgili hassas bir çalışma yapılamadı. Yine de bazı tahminlere göre yılda 5.4 milyon yılan ısırığı ve muhtemelen 125.000'i ölümle sonuçlanan 2.5 milyon zehirlenme gerçekleşmektedir.⁸ Diğer tahminlere göre ise yılda 1.2 ve 5.5 milyon arası ısırık 421,000 ve 1.8 milyon arası zehirlenme ve 20,000 ve 94,000 arası ölüm gerçekleşmektedir.⁹ Isırık sonrası hayatta kalan birçok insan, zehir sebebiyle sakatlığa kadar giden kalıcı doku hasarına maruz kalır. Yılan ısırığından kaynaklı zehirlenme ve ölüm en fazla Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Sahraaltı Afrikası'nda görülür. En fazla ölümün rapor edildiği ülke Hindistan'dır.

Dünya çapında yılan ısırıkları en sık olarak, insanların dışarıda ve yılanların da daha aktif olduğu yaz mevsiminde gerçekleşir.¹⁰¹¹ Tarımsal ve tropik bölgelerde diğer yerlere oranla daha çok ısırık vakası meydana gelir.¹²¹³ Kurbanlar genellikle 17 ve 27 yaşları arasındaki erkeklerdir.¹⁴¹⁵¹⁶ Isırılan bölge %90-98 oranında ekstremiteler olmakla beraber, baş ve gövde ısırıkları en tehlikeli ısırık bölgeleridir.¹⁷ Çocuklar ve yaşlıların ölme ihtimali daha yüksektir.¹⁸¹⁹ Hindistan'da her yıl yaklaşık 15.000 kişi yılan ısırığı sonucu ölmektedir.²⁰ Hindistan'da tanımlanmış 216 yılan türü bulunur ve bunların 52'sinin zehirli olduğu bilinmektedir.²¹ Ülkede gerçekleşen ölümlerin neredeyse tamamından Russell engereği, Hint kobrası, benekli engerek ve mavi bongar yılanlarını içeren dört büyük yılan sorumludur. Neotropikler'de, birçok bilinen tür olmasına rağmen Bothrops (Bothrops atrox ve Bothrops asper) çoğu ölümcül ısırığın sebebidir.²² Crotalus durissus bu bölgedeki bir diğer önemli türdür.

Afrika'da yaklaşık 400 yılan türü bulunur ve çoğu göreli olarak zararsızdır. Yaklaşık 100 türün ısırığı tıbbi müdahale gerektirirken bu türlerden 30 kadarı insan ölümlerine sebep olmaktadır.²³ Afrika'daki ölümlerin sorumlusu, bölgesel farklılıklara rağmen çoğu kez şişen engerektir.²⁴ Şişen engereğin normalde bulunmadığı Kuzey Afrika'da benekli engerek daha fazla ısırıktan sorumludur.²⁵ Doğu Afrika'da sorumlular genellikle şişen engerekler, tüküren kobralar ve mambalardır.²⁶ Isırık oranı tarım aktiviteleriyle paralel bir şekilde ve yağmur sezonuna yaklaşılmasıyla artışa geçer. Çoğu ısırık vakası, yılan avlarını çeken endüstriyel ağaçlandırma bölgelerinde gerçekleşir. Muz dikim alanları Causinae alt familyasını çekerken, kauçuk ve palmiye alanları kobralar ve yeşil mambaları çeker.²⁷ Afrika'da ayrıca çok zehirli bir kırbaç yılanı olan Dispholidus typus da bulunur.

Orta Doğu'da ısırıklardan sorumlu yılanlar Avrupa türlerine oranla daha zehirlidir. Ancak ölüm nadiren görülür, bazı tahminlere göre yılda 100 ölümlü ısırık gerçekleşmektedir.²⁸ Şeritli engerek, Filistin engereği ve koca engerek en fazla ısırık vakasında yer alan türlerdir.²⁹ Mısır kobrası gibi daha büyük ve daha zehirli elapidler de Orta Doğu boyunca bulunur.

Avrupa'da Amerika, Asya ve Afrika ile karşılaştırıldığında çok daha az ısırık vakası görülür. Avrupa'daki zehirli ısırılmaların neredeyse tamamı engerek kaynaklıdır. Bunlardan boynuzlu engerek, Avrupa engereği ve Vipera latasei ısırıkları başı çeker.³⁰ 731 milyon civarında nüfusu bulunan Avrupa'da yılan ısırıkları yılda sadece 30 kişiyi öldürür. Bu, yerel türlerin çoğunun hafif zehire sahip olmasının yanı sıra büyük oranda sağlık hizmetine ve panzehire ulaşımın kolay olmasıyla ilgilidir.³¹

Avustralya zehirli yılanların çoğunlukta olduğu tek kıtadır,³² kraitler, kaplan yılanı ve doğu kahverengi yılanı neredeyse bildirilen bütün zehirli ısırıkların sorumlusudurlar.³³³⁴ Avustralya dünyanın en zehirli yılanlarına evsahipliği yapıyor olmasına karşın, panzehire erişimin kolay olması sebebiyle yılda sadece birkaç ölümlü vaka görülür.

Pasifik'deki adaların çoğunda kara yılanları bulunmaz.³⁵ Deniz yılanları Hint Okyanusu ve tropikal Pasifik Okyanusu'nda yaygındır ancak Atlas Okyanusu, Karayipler, Akdeniz ve Kızıldeniz'de bulunmazlar.³⁶ Türlerin çoğu kıyıya yakın yerlerde veya mercan resiflerinde yaşar, sarı karınlı deniz yılanı açık okyanusta bulunabilir.³⁷ Genellikle agresif olmayan deniz yılanlarından kaynaklanan ısırıkların %50'den fazlası, balıkçının balık ağına dolanan yılanı çıkarmaya çalışması esnasında gerçekleşir.³⁸³⁹ Semptomlar 5 dakika gibi kısa bir sürede görülebilirken türe ve ısırılan vücut bölgesine bağlı olarak bu süre 8 saate kadar çıkabilir.⁴⁰ Deniz yılanlarının çok zehirli olmasına rağmen rapor edilen vakaların %80'i kuru ısırıkla sonuçlanmıştır.⁴¹⁴² Panzehirin bulunuşu ve acil tedavideki gelişmelerle birlikte yılan ısırıklarındaki ölüm oranı %3'e kadar indi.⁴³

Kuzey Amerika'da bulunan 120 yerli tür içinde, tamamı elapidae ve engerek ailesinde yer alan 20 kadar tür insanlar için tehlikelidir.⁴⁴ Ancak ABD'nin Maine, Alaska ve Hawaii dışında kalan bütün eyaletleri bu 20 zehirli türden en az birine ev sahipliği yapar.⁴⁵ ABD'deki çoğu yılan ısırığı kaynaklı ölümlerin sorumlusu batı ve doğu elmas sırtlı çıngıraklı yılanlarıdır, mercan yılanlarının dahil olduğu ısırık vakaları %2'nin altındadır.⁴⁶⁴⁷ Bu ülkedeki çoğu ısırık, çıngıraklı yılan yoğunluğunun daha fazla olduğu ülkenin güneybatı kesiminde gerçekleşir.⁴⁸ Kuzey Karolina eyaleti yaklaşık olarak 100.000'de kişide 19 vaka ile ısırılma sıklığında birinci sırada yer alır.⁴⁹ ABD'nin ulusal ortalaması ise 100.000 kişide 4 ısırıktır.⁵⁰